Dünya genelinde olduğu gibi Türkiye’de de gün geçtikçe yaygınlaşan Alzheimer hastalığının tedavisine yönelik araştırmalar devam ediyor.

Son zamanlarda kullanım konusu gündeme gelen Transkraniyal Puls Uyarım tekniğinin kullanıma uygun olmadığını ifade eden Türk Nöroloji Derneği, tekniğin uluslar arası bazı araştırma makalelerinde makalelerde olmadığına işaret edildiğini bildirdi.

Türk Nöroloji Derneği'nin konuyla ilgili yaptığı açıklamada şu görüşlere yer verildi:

“Alzheimer hastalığı yaşlı nüfusun en önemli nörodejeneratif hastalıklarının başında gelmektedir. Hastalığa ait hali hazırda tamamen iyileştirici “kür” bir tedavi yöntemi bulunmamakla beraber hastalığa çare niteliğinde pek çok ilaç ile ilgili çalışmalar devam etmektedir.  Dünyanın her yerinde Alzheimer hastalığına ait, güncel ve kabul gören tedavi seçenekleri şöyle sıralanabilir.

1. İlaç dışı (Farmakolojik olmayan) tedaviler; Yaşam stili, beslenme, fiziksel ve mental egzersizler hastalığı önleme amaçlı olarak hasta ve hasta yakınlarına tavsiye edilen tedavilerdir.
2. İlaçla yapılan (Farmakolojik) tedaviler; Alzheimer tanısı nedeniyle şimdiye kadar kabul edilmiş ve kognitif alanı etkileyen iki grup (kolinesteraz inhibitörleri ve N-metil D aspartat reseptör antagonistleri) ve bu iki gruba dahil 4 onaylı molekül (Donepezil, Rivastigmin, Galantamin, Memantin) tüm dünyada olduğu gibi ülkemizde de tedavi algoritmasında yer almaktadır.
3. Psikiyatrik ve davranış bozukluğu ile uyku sorunu taşıyan hastalara antidepresan, antipsikotik ve uyku düzenleyici tedaviler verilebilir.
4. FDA onayı almış yeni bir ilaç olan ve erken evre Alzheimer hastalığında kullanımına izin verilen Aducanumab ise Amerika birleşik devletlerinde kullanılmaya başlanmış olmakla beraber Avrupa da, European Medicines Agency (EMA) tarafından kullanımı ertelenmiştir.

Son zamanlarda ultrasound temelli yeni bir beyin uyarım (stimulasyon) yöntemi olarak tanımlanan, Transkraniyal Pulse Stimulasyon  (TPS) yönteminin,  Alzheimer gibi bazı nörodejeneratif hastalıklarda klinikte kullanılan tedavi yöntemlerine ek olarak kullanılabileceği ve hatta hastalığa KESİN ÇARE olabileceğine ilişkin bir bilginin yaygınlaştığı geri bildirimlerini almaktayız. Bu geri bildirimler, bilginin doğru olup olmadığına ilişkin hasta yakınları tarafından sorulara maruz kalan meslektaşlarımızdan olduğu kadar, hastalarına bu yöntemi uygulamada kararsız kalan hasta yakınları tarafından da yapılmaktadır.
Bu Türk Nöroloji Derneği olarak, "Herkes(in), bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme, açıklama, yayma ve bu alanlarda her türlü araştırma hakkına sahip” olmasının Anayasanın güvencesi altında olduğunu göz önünde bulundurarak ve TPS ile ilgili güncel bilimsel verileri sizlere sunmanın bir görev olduğu bilinci ile bu metni oluşturduk.
İddia edildiği üzere, TPS, beyin dokusu içinde 8 cm derinliğe etki eden ve derin alanlarda bir uyarım oluşturabilen bir yöntemdir. Beyinde sinir hücresi aktivitesini uyararak duysal ve motor yanıtları artırma etkisi sağlayabilir. Böylece nöropsikiyatrik hastalıklarda, kronik ağrı tedavisinde kullanılabilir. Bir hipotezden yola çıkarak bir yöntemin bir hastalığın tedavisinde güvenli bir şekilde kullanılabilmesi için çok merkezli, çift kör, çok sayıda hastanın katıldığı çalışmalara ihtiyaç vardır. Yöntemle ilgili böyle bir araştırma ya da araştırmaların olup olmadığını anlamak için, Alzheimer Demans ve TPS anahtar kelimeleri ile literatür tarandığında 2000-2022 yılları arasında çok az sayıda araştırma makalesi ile karşılaşılmaktadır. Bunlarda TPS’nin beyni elektriksel olarak uyarmanın güvenli ve invaziv olmayan bir yöntemi olduğu tanımlanmaktadır.  Deneysel çalışmalarda ise kortikal ağlar üzerine iyileştirici bir etkiye sahip olduğundan bahsedilir.  Bu yolla, özellikle beynin ön (frontal) alanında etkin olabileceği görüşü hakimdir. Şimdiye kadar ilaca dirençli depresyon tedavisinde arka yan (dorsolateral) frontal korteks etkisinden yararlanıldığı bildirilmekte beraber diğer beyin hastalıkları için endikasyon arayışı sürmektedir.  Henüz kognitif bozuklukla giden hiçbir demans hastalığı bu model için bir endikasyon oluşturmamış ve klinik için onaylı bir tedavi yöntemi olarak tanımlanmamıştır. Uygulamaya ilişkin yayınlanan çalışmalardan biri, 2021 yılına ait olup, kısa bir rapor olarak bildirilen ve 20 hastalık küçük bir pilot çalışma şeklindedir. Uluslararası Alzheimer Derneğinin şubat ayı içinde yaptığı kongrede bu tedavi yaklaşımı ile ilgili bir kısa sunum şeklinde yayınlanmıştır.
“Transcranial pulse stimulation (TPS) improves depression in AD patients on state-of-the-art treatment” başlığı ile yayınlanan bu sunum içinde, öncelikle tekniğin hastaların depresyonlarını düzelttiğini gösterilmiş olsa bile çalışmada çok sayıda yetersizliğin ve sınırlamanın olduğu da yazılmıştır. Bu sınırlamalar çalışma içinde şu şekilde vurgulanmıştır.

1. Çalışmada bu yöntem dışında farklı bir tedavinin uygulandığı kontrol grubu yoktur.
2. Çalışma 2-4 hafta gibi kısa bir sürede bitirilmiştir. Alzheimer gibi yılları alan bir hastalıkta 2-4 haftalık bir süre bir yöntemin tedavi olduğuna dair kanıt oluşturmak için yeterli bir süre değildir.
3. Bu yöntem diğer tüm tedavilerin bırakılıp kesin bir tedavi yöntemi olarak düşünülemez, yardımcı ek bir yöntem gibi düşünülebilir.
4. Bu sonuçlar genelleştirilemez.
5. Bu yöntem ile ilgili daha uzun süreli çok sayıda çalışmaya ihtiyaç vardır.

Klinik araştırmalar (Clinicaltrials.gov) sitesinde konu ile ilgili klinik araştırma, “Brain Stimulation for Neurological patients” başlığı ile Viyana Üniversitesi tarafından 2017 tarihinde başlatılmış olup, 2022 yılının sonunda bitirilmesi planlanmaktadır. Bu zaman süreci,  uygulamanın halen çalışma safhasında olup, sonuçlarının bilinmediği, gündelik hayata geçirilmesi için hazır olmadığı ve onay ile ilgili sürecin belirsiz olduğunu göstermektedir.
Bununla beraber, görülüyor ki, henüz araştırma safhasında olan ve bilimsel tedavi yöntemleri içine geçmemesine rağmen, “TPS”  olarak tanınan yöntem,  hızlıca pratik kullanıma geçmiş ve hatta Alzheimer hastalığında kullanılacak tek tedavi yöntemi şeklinde tanıtılmaktadır. Bilimsel tedavi yöntemlerini kılavuz olarak kullanmayı öneren ve bilimsel alanlarında tanıtmayı ilkesel olarak benimseyen Türk Nöroloji Derneği Alzheimer Hastalığı ve diğer nörodejeneratif hastalıklarda, TPS kullanımı ile gerekçeleri henüz yetersiz olarak görmekte ve kesin tedavi yöntemi olarak sunulmasını uygun bulmamaktadır.

Sonuç olarak, Türk Nöroloji Derneği olarak, bu uygulama için henüz güvenliği dahil destekleyici bilimsel verilerin yeterli olmadığını ve bu nedenle onaylı bilimsel araştırmalar dışında kullanılmasının uygun olmadığını düşünüyoruz.”