Ümit Solmaz | Mobbing Ve Ters Mobbing Nedir? | MERSİN MOZAİK
Ümit Solmaz

Ümit Solmaz    |  

Mobbing Ve Ters Mobbing Nedir?


Mobbing ya da Türkçedeki karşılığıyla bezdiri (yıldırma), bir bireye veya gruba sistematik şekilde yöneltilen, kasıtlı psikolojik baskı davranışlarını ifade eder. Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO), mobbingi “bir veya bir grup işçiyi sabote etmek amacıyla uygulanan, kötü niyetli, intikamcı, aşağılayıcı ve eleştirici davranış biçimleri” olarak tanımlamaktadır. Türk Dil Kurumu sözlüğünde ise mobbing, doğrudan “bezdiri” olarak karşılanmaktadır.

Latince kökeni itibarıyla “kuşatma, rahatsız etme, taciz etme” anlamlarını taşıyan mobbing, modern bağlamda özellikle iş yaşamında “psikolojik terör” biçiminde karşımıza çıkmaktadır. İlk kez 1980’li yıllarda Heinz Leymann tarafından sistematik biçimde incelenen mobbing, günümüzde hem bireylerin ruh sağlığı hem de örgütlerin sürdürülebilirliği açısından önemli bir araştırma konusudur.

Mobbingin Özellikleri ve Görünümleri

Mobbing, bireylerin en az altı ay süreyle ve düzenli şekilde tekrarlanan olumsuz davranışlara maruz kalmasıyla tanımlanmaktadır. İş yaşamında başlıca görünümleri şunlardır:

  • Sosyal izolasyon ve dışlama,

  • Mesleki itibarsızlaştırma ve yetkinliklerin küçümsenmesi,

  • Sürekli eleştiri ve aşağılayıcı tutumlar,

  • İş yükünün kasıtlı olarak dengesiz biçimde dağıtılması,

  • Bilgiye erişimin engellenmesi veya yanlış bilgilendirme.

Bu davranışlar, özellikle denetim mekanizmalarının zayıf olduğu, liyakat ilkesinin gözetilmediği veya otorite ilişkilerinin bozulduğu iş yerlerinde sık görülmektedir.

Ters Mobbing (Reverse Mobbing)

Klasik mobbingde baskı genellikle üstlerden astlara yönelirken, ters mobbingde süreç tersine işlemektedir. Astların üstlerine karşı yürüttükleri sistematik yıldırma davranışları “ters mobbing” olarak adlandırılmaktadır. Bu bağlamda:

  • Talimatlara uymama,

  • Kasıtlı yanlış işlem yapma,

  • Söylenti çıkarma ve bilgi saklama,

  • İş süreçlerini sabote etme,
    en yaygın yöntemler arasında yer alır.

Klasik mobbingde amaç mağduru işten ayrılmaya zorlamak iken, ters mobbingde amaç yöneticinin otoritesini zayıflatmak ve görevini sürdürülemez hale getirmektir. Literatürde görece daha az çalışılmış olan ters mobbing, özellikle örgütsel hiyerarşinin işlevsizleşmesine yol açması bakımından önemlidir.

Türkiye’de Mobbing ve Ters Mobbing

Türkiye’de mobbing, özellikle 2011 yılında yürürlüğe giren İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile Borçlar Kanunu çerçevesinde yasal olarak ele alınmaya başlanmıştır. İşverenler, çalışanlarını psikolojik tacize karşı korumakla yükümlüdür. Yargıtay içtihatlarında da mobbing iddiaları dikkate alınmakta ve ispatı halinde manevi tazminata hükmedilmektedir.

Ters mobbing ise mevzuatta açıkça tanımlanmış bir kavram değildir. Bununla birlikte, iş hukukunda “iş akdinin gereklerine uymama” veya “otoriteyi gasp” kapsamında değerlendirilebilecek bir olgu olarak öne çıkmaktadır. Özellikle sendikal faaliyetlerin güçlü olduğu veya yönetimsel otoritenin zayıfladığı iş yerlerinde ters mobbing vakaları daha görünür hale gelmektedir.

Bireysel ve Örgütsel Sonuçlar

Mobbinge maruz kalan bireylerde:

  • Stres,

  • Depresyon,

  • Tükenmişlik sendromu,

  • İş doyumunun azalması ve işten ayrılma eğilimi gözlenmektedir.

Ters mobbing ise daha çok örgütsel düzeyde etkiler doğurur. Yönetim mekanizmalarının zayıflaması, otoritenin işlevsizleşmesi ve kurumsal verimliliğin düşmesi en yaygın sonuçlardır.

Disiplinlerarası Değerlendirme

  • Psikoloji açısından: Mobbing, bireylerde ciddi ruhsal bozulmalara ve uzun vadeli travmatik etkilere yol açmaktadır.

  • Sosyoloji açısından: Mobbing ve ters mobbing, güç, otorite ve sosyal statü ilişkilerinin bir yansımasıdır.

  • Hukuk açısından: İşverenler, çalışanların psikolojik güvenliğini sağlamakla yükümlüdür; çalışanların da iş akdinin gereklerini yerine getirmesi beklenir.

Bu nedenle, kurumların mobbing ve ters mobbingi önlemek için etik ilkeler geliştirmeleri, şeffaf iletişim kanalları açmaları, bağımsız şikâyet mekanizmaları kurmaları ve düzenli farkındalık eğitimleri sağlamaları gerekmektedir.

Sonuç

Mobbing ve ters mobbing, modern iş yaşamında giderek artan psikolojik şiddet türleri arasında yer almaktadır. Mobbing bireysel ruh sağlığını tehdit ederken, ters mobbing örgütsel yapıyı ve otoriteyi işlevsiz hale getirmektedir. Her iki olguya karşı da farkındalık oluşturmak, hukuki düzenlemeleri güçlendirmek ve disiplinlerarası işbirliğiyle çözüm önerileri geliştirmek kritik önemdedir.

Kaynakça:



ARŞİV YAZILAR






Hava Durumu



FACEBOOK SAYFASI