DESY Direktörler Kurulu Başkanı Beate Heinemann, “Bu yılın kazananlarının yanı sıra tüm katılımcıları da içtenlikle tebrik ediyorum. Önerilerinizi hazırlarken bir araya gelip ekip olarak çalıştınız – bu tür bir ekip çalışması, büyük bilimin ilk adımıdır! Kanada ve Meksika’dan gelen ekipleri DESY’de ağırlamayı dört gözle bekliyorum ve DESY ışın hatlarını kullanarak bilimsel sorularına yanıt bulmalarını umuyorum.”
Ümit Solmaz
Beamline for Schools (BL4S), Avrupa Parçacık Fiziği Laboratuvarı olan CERN tarafından başlatılan bir fizik yarışmasıdır ve dünyanın dört bir yanından lise öğrencilerine açıktır. Katılımcılar, CERN’de ya da partner kurumlar olan DESY (Almanya’nın Hamburg kentinde bulunan Deutsches Elektronen-Synchrotron) ve ELSA (Bonn Üniversitesi’ne ait Elektronen-Stretcher-Anlage) parçacık hızlandırıcılarının ışın hatlarında gerçekleştirilmek üzere bir fizik deneyi önerisi sunmaya davet edilir. 2025 yılında, gönderilen önerilerin bilimsel değeri ve gönderilen videonun iletişim başarısı temel alınarak rekor sayıda beş kazanan ekip seçildi. Belçika’daki Collège Cardinal Mercier okulundan “The Spallateam” ve Türkiye’deki Cağaloğlu Anadolu Lisesi’nden “Physical” takımı, önerdikleri deneyleri gerçekleştirmek üzere Eylül 2025’te CERN’e seyahat edecek. Kanada’daki Dawson College’dan “Dawson Technicolor” ve Meksika’daki Escuela Nacional Preparatoria N° 6 "Antonio Caso" okulundan “Pumas in Kollision” takımları deneylerini DESY’de gerçekleştirecek. ABD’deki Centennial High School’dan “Team XTReme” ise Bonn Üniversitesi tarafından ağırlanacak. Belçika ve Türkiye’den takımların bu yarışmayı ilk kez kazanmış olmaları da dikkat çekici. Bir ışın hattı, temel fizik, malzeme bilimi ve tıp gibi çeşitli alanlarda deney yapılmasını sağlayan yüksek enerjili atom altı parçacık akışlarının sağlandığı bir tesistir. Beamline for Schools’un 2014’te başlatılmasından bu yana katılım oranı istikrarlı bir şekilde artmış olup, 2025 yılında 72 ülkeden 508 takım deney önerisi sunarak rekor kırıldı. Bu yıl 3500’den fazla lise öğrencisi yarışmaya katıldı. “Her yıl, öğrencilerin önerilerinin kalitesi bizi şaşırtmaya devam ediyor,” diyor CERN Uluslararası İlişkiler Direktörü Charlotte Warakaulle. “Eğitim misyonumuzun merkezinde yer alıyor ve yarışmaya katılan öğrenci sayısındaki istikrarlı artış, öğrencilerin bilim, teknoloji, mühendislik ve matematiğe olan güçlü ilgisini gösteriyor. Bu ilgiyi ve yeteneği beslemek istiyoruz ve kazananları tesisimizde ağırlamayı dört gözle bekliyoruz!” CERN ve DESY arasındaki verimli işbirliği, CERN hızlandırıcılarının uzun süreli kapalı kaldığı 2019 yılında başladı. Alman laboratuvarı, bu yıl üst üste altıncı kez yarışma kazananlarını ağırlıyor. DESY Direktörler Kurulu Başkanı Beate Heinemann şöyle diyor: “Bu yılın kazananlarının yanı sıra tüm katılımcıları da içtenlikle tebrik ediyorum. Önerilerinizi hazırlarken bir araya gelip ekip olarak çalıştınız – bu tür bir ekip çalışması, büyük bilimin ilk adımıdır! Kanada ve Meksika’dan gelen ekipleri DESY’de ağırlamayı dört gözle bekliyorum ve DESY ışın hatlarını kullanarak bilimsel sorularına yanıt bulmalarını umuyorum.” Bu yıl ilk kez, Bonn Üniversitesi de bir takımı ağırlayacak. Kazanan ekip, üniversitenin elektron hızlandırıcısı ELSA’yı kullanacak. “Bonn Üniversitesi olarak ELSA ışın hattını ilk kez katkı sunmak üzere kullanmaktan gurur duyuyoruz ve kazanan bir takımı ağırlamayı büyük bir heyecanla bekliyoruz. Team XTReme’in önerisinden oldukça etkilendim ve onlara iyi bir deneysel ortam sağlamak için elimizden gelenin en iyisini yapacağız. Biliyoruz ki bugünün BL4S katılımcıları, yarının bilim insanlarıdır,” diyor ELSA hızlandırıcı tesisinden sorumlu Profesör Klaus Desch. Belçikalı “The Spallateam” şöyle diyor: “Ekibimiz, iki farklı parçalanma hedefi tarafından yayılan nötron sayısını karşılaştırmayı öneriyor. İlk hedef, ağır bir metal olan tungstenden yapılmış homojen bir hedeftir. İkinci hedef ise kompozittir: tungsten ile hafif bir metal olan alüminyumun birleşiminden oluşur. İkinci durumda nötron sayısında artış olmasını umuyoruz. Deneyimizi CERN’de gerçekleştirmek için sabırsızlanıyoruz!” Türk “Physical” takımı adına Defne Karaoğluol şöyle diyor: “Deneyimiz, farklı hedef malzemelerin ve kalınlıklarının nötron verimini nasıl etkilediğini inceleyerek nükleer parçalanmayı optimize etmeye odaklanıyor. Bu araştırma, gelecekte radyoaktif atıkların azaltılması ve sürdürülebilir nötron kaynaklarının tasarımı için bilgi sağlayabilir. Deneyimizi CERN’de gerçekleştirmek üzere seçilmek gerçeküstü bir duygu; bu hayalimizin ötesindeydi. Bilimsel keşiflerin merkezinde, birer gözlemci değil, katkı sağlayanlar olarak yer almak, şu ana kadarki hayatımızın en anlamlı anı oldu.” Kanadalı “Dawson Technicolor” takımından Danah Dézémé şunları söylüyor: “Deneyimiz, üç boyutlu bir sintilatör temelli dedektör olan Scintillating Chamber kullanarak müonların izledikleri yörüngeleri gözlemlemeyi amaçlıyor. Bize sunulan bu fırsat hem Scintillating Chamber’ın geleceği hem de parçacık fiziğinin geleceği açısından bizde büyük bir heyecan ve beklenti yaratıyor.” Meksikalı “Pumas in Kollision” takımı şöyle açıklıyor: “Projemiz, kültürel miras ile bilimsel araştırmayı birleştirerek sintilatör ortamı olarak kidneywood pigmenti ve florit kullanımını inceliyor. Standart prosedürlere yeni alternatifler önerilebileceğini ve bu alternatiflerin sınırlı altyapıya sahip laboratuvarlar için daha erişilebilir ve uyarlanabilir hale getirilebileceğini göstermeyi amaçlıyoruz. Kazanmak, harcadığımız çabanın tamamen değerli olduğunu gösterdi ve dünya çapındaki bilim insanlarıyla çalışacağımız için çok heyecanlıyız.” ABD’li “Team XTReme” ekibi şunları söylüyor: “Projemiz, yüksek enerjili elektronların çok katmanlı dielektrik arayüzlerden geçerken geçiş radyasyonu üretimini araştırıyor. ELSA’da doğrudan deneysel olarak parçacık fiziğinin sınırlarını zorlayacak noktaya gelmiş olmak neredeyse gerçeküstü bir duygu. Bu süreci mümkün kılan tüm BL4S organizasyonuna minnettarız ve bu fırsat için çok heyecanlıyız!” Kazanan deney önerileri, CERN, DESY ve ELSA’dan bilim insanlarının yer aldığı bir komite tarafından, özellikle umut vaat eden 50 deney arasından seçildi. Buna ek olarak, en yaratıcı video önerileri için üç takıma ve yerel topluluklarında fiziksel farkındalık yaratmak için bilgi birikimlerinden yararlanan 15 takıma daha ödül verilecek. Beamline for Schools, CERN & Society Foundation’ın bağışçıları tarafından finanse edilen bir eğitim ve farkındalık projesidir. Bu 12. edisyon, özellikle ROLEX’in Perpetual Planet Girişimi ve Wilhelm ve Else Heraeus Vakfı tarafından desteklenmektedir. Daha fazla bilgi: BL4S internet sitesi: https://cern.ch/bl4s 2025 yılı kısa listeye kalan takımlar ve özel ödüller: https://cern.ch/bl4s/2025-edition Önceki kazananlar: https://cern.ch/bl4s/resources/winners Kısa listeye kalan ülkeler: Arjantin, Bangladeş, Belçika, Kanada, Çin, Fransa, Almanya, Hong Kong ÖİB Çin, Hindistan, Kazakistan, Meksika, Nepal, Pakistan, Filipinler, Polonya, Portekiz, Romanya, Singapur, İspanya, Sri Lanka, Tayland, Türkiye, Ukrayna, Birleşik Krallık, ABD, Özbekistan. En iyi farkındalık projelerine verilen ödüller – 15 teleskop – Belçikalı “Stars Shine for Everyone” projesi tarafından sağlanmıştır. Teleskoplar beş Nobel Ödüllü bilim insanı ve CERN Genel Direktörü tarafından imzalanmıştır.
